Intro
Dit erf uit Tessenderlo staat volledig in het teken van het vakmanschap textiel. In het 15e-eeuwse hooghuis kan je een weefgetouw in actie zien. Je leert er alles over historische plattelandskledij in Vlaanderen. In de schuur worden enkele topstukken uit de historische textielcollectie van het museum tentoongesteld geflankeerd door hedendaagse projecties. De opstelling in het turfschob doet nadenken over onze omgang met kledij vandaag. 'BKRK Textiel' is een realisatie van Bokrijk in samenwerking met curator Tim Van Steenbergen.
Foto's van het gebouw
[placeholder]
Het gebouw en zijn geschiedenis
Het Hooghuis uit het gehucht Schoot in Tessenderlo toont zich meteen als een rijke woonst voor welgestelde bewoners. In tegenstelling tot de lemen boerderijen is dit huis, naar stedelijk voorbeeld, in steen opgetrokken. Het gebouw heeft een verdieping, wat eerder uitzonderlijk was voor landelijke architectuur. Ook hadden de eigenaars het recht om duiven te houden, wat getuigde van een hogere status.
Het Hooghuis werd in 1968 aangekocht door Bokrijk. De heropbouw nam enige tijd in beslag. In 1975 opende het hooghuis in Bokrijk zijn deuren voor het publiek. Het kreeg hier nog gezelschap van 2 andere gebouwen: een grote schuur met schaapskooi uit Olen (1789) en een turfschob uit Kalmthout – Nieuwmoer (ca. 1800).
Bewoners
Een hoog huis?
De naam van dit huis – het Hooghuis – verwijst naar de hoge status van de bewoners. De families Van Hove en Muyskens, die hier vanaf 1497 woonden, waren welgesteld. De Muyskens bekleedden generatieslang belangrijke posities in het lokale bestuur en het Spaanse leger.
In Spaanse dienst
De inwoners van de Kempen hebben vaak zwaar geleden onder oorlog en geweld. Ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werden boerderijen geplunderd of in brand gestoken. Die oorlog begon als een opstand van de Nederlanden tegen het Spaanse Rijk. De omvang van het Spaanse leger in de Nederlanden varieerde. In 1640 was het meer dan 88.000 man sterk. De manschappen kwamen uit Spanje, maar ook uit de Zuidelijke Nederlanden, Bourgondië, Engeland en de Italiaanse en Duitse staten. Vader Anthoon Muyskens, zijn zonen Anthoon en Johan, hun schoonbroer Don Ruiz en later Anthoons kleinzoon Anthonio-Willem, bekleedden er een officiersrang.
Figuren in de gevel
In de gevels van dit huis zie je verschillende ‘metselaarstekens’: ruiten, harten en Andreaskruisen. De bakstenen werden hiervoor bijvoorbeeld harder gebakken of geglazuurd. De tekens hadden mogelijk een beschermende, decoratieve of sociale betekenis. Ze werden aangebracht op de muren van kerken, abdijen, kastelen en hoeves. In de Kempen, waar de meeste hoeves van hout en leem waren, waren ze uitzonderlijk.
De restauratie
Dit imposante bakstenen hooghuis bestaat uit twee beuken. In de gevel is de houten vakwerkconstructie waaruit het is opgebouwd nog goed te zien. Het aantal verdiepen, het gebruik van bakstenen, een duiventil en de aanwezigheid van metselaarstekens verwijzen naar de hoge status van de vroegere bewoners van het gebouw. Ook heeft het gebouw in de voorgevel grote vensters die ingevuld zijn met twee en vier lichtpartijen (vier- en twee-licht kruisvensters genoemd).
De binnenruimtes bevatten twee kamers die met elkaar verbonden zijn door een haard. Aan de achterzijde bevinden zich nog drie kleine ruimtes, die dienden als opslag of slaapkamer. De aanwezige zolder werd gebruikt als stapelplaats voor voederwaren, en bood onderkomen aan de duiventil.
Bij de overbrenging van het gebouw naar Bokrijk in 1972 werd het gebouw ontdaan van uitbreidingen en bijgebouwen. Het Hooghuis is echter nooit een ´eenzaam´ huis geweest. Een bewijs hiervan is de kale rechterzijgevel. Hier heeft altijd een schuur tegen gestaan.
De herstelwerkzaamheden tijdens de restauratie vinden plaats aan de houten structuur en de bakstenen muren.
September - oktober 2020
De buitenaanleg aan het erf van het Hooghuis uit Tessenderlo ging in september van start nadat de schilderwerken werden afgerond in het interieur. In de schuur wordt tegelijkertijd het houtherstel aangepakt.
De aandachtige bezoeker die langs het Hooghuis loopt, merkt op dat de metselaarstekens goed in het oog springen. Deze tekens op de voorgevel waren afgebleekt. Na verschillende tests bleek een zwart pigment, gemengd met kalk en een fixatief het best mogelijke resultaat te bieden. Door het fixatief is de kleur bestand tegen weer en wind. De aanwezige kalk maakt het pigment minder prominent en geeft het geheel een organische look.
De rechter zijgevel werd opnieuw geleemd en is intussen uit de stelling. Aan de turfschob in riet wordt naarstig verder gewerkt; de wanden en het dak zijn in volle aanleg. In de schuur vindt ondertussen het houtherstel plaats van de gebintes, dit staat nog in de stellingen.
Aan het interieur werden de laatste borstelstreken aangebracht tijdens de schilderwerken. In de schuur wordt het houtherstel ook aangepakt. Dit gebinte staat medio-september nog in de stellingen.
Het Hooghuis werd opgeleverd op 28 oktober 2020. Het gebouw wordt in de winter heringericht met de tentoonstelling BKRK textiel.
Juli - augustus 2020
Het metselwerk van de achtergevel en de linker zijgevel is afgewerkt. De voegen werden opnieuw ingevoegd met een voeg op basis van kalkmortel. Op de voeg werd er een dagstreep, een streep in de voeg, aangebracht ter decoratie. Dit werd historisch zo toegepast om een gelijkmatig uitzicht te krijgen. De bakstenen waren tot in de 18de eeuw vaak zeer onregelmatig. Later in mei wordt de deksteen geplaatst op de geveltrap.
De glasramen werden teruggeplaatst na een conserverende behandeling in het gespecialiseerde restauratieatelier van Renotec in Geel. Het houten schrijnwerk van de raamkozijnen kon op deze manier gemakkelijker worden gerestaureerd. In het voorjaar werd hiervoor een pop-up schrijnwerkersatelier geïnstalleerd in de Schuur uit Olen, op hetzelfde erf. De conserverende behandeling van de glasramen werd uitgevoerd met water en alcohol. De gebarsten glazen werden vervangen en daar waar nodig werden het lood en de loodverbindingen hersteld. De bevestigingen van de bindroeden werden ook hersteld. Bindroeden zijn de horizontale stangen die het glas verstevigen bij hevige winddruk. De bevestigingen – bindloodjes - worden als slakkenhuisjes opgedraaid rond de bindroede.
Een interessante ontdekking aan de rechter lemen gevel kwam aan het licht bij het vrijleggen van een testvak om het leem-en vitselwerk te bekijken. Het was tot dan niet bekend dat de lemen gevel uit twee achter elkaar geplaatste lemen wanden bestond. Waarom voor deze dubbele wand werd gekozen is niet helemaal duidelijk, maar het biedt alleszins meer isolatie (zoals een spouwmuur). De binnenste wand met leem- en vitselwerk is nog in goede staat en zal behouden blijven. De buitenste leem-en vitsellaag zal volledig worden vervangen. De rechter zijgevel staat al in de stellingen.
In de moerbalk - die het vakwerk met de linker zijgevel in baksteen verbindt - werden draadstangen aangebracht. Deze stabiliteitstechnische ingreep, niet zichtbaar voor de bezoeker, zorgt voor een betere verankering.
Mei - juni 2020
Aan het woonhuis is het herstel van het metselwerk bijna afgerond. De slechte bakstenen werden verwijderd en vervangen door nieuwe bakstenen. Het voegwerk wordt plaatselijk bijgewerkt in dezelfde kleur en met hetzelfde type voeg (met dagstreep). Binnen in het woonhuis worden de balken nagekeken en voorbereid voor stabiliteitstechnische ingrepen. De restauratie van de poorten van de schaapskooi is bijna afgerond.
In de turfschob werd het vakwerk hersteld. In mei zullen het dak en de wanden van riet terug worden aangevuld.
Maart 2020
Momenteel wordt al het houtwerk gerestaureerd en behandeld op het erf in het pop-upatelier van de schrijnwerkerk in de Schaapskooi uit Olen. De luiken en ramen van het woonhuis en de poort van de schaapskooi krijgen een flinke opknapbeurt.
De rieten wanden en het rieten dak werden weggehaald van de turfschob. Nu wordt het houtherstel van het vakwerk voorbereid.
Januari - februari 2020
Het Hooghuis staat in de stellingen. Het metselwerk en de stabiliteit van de gevel worden vervolgens gecontroleerd en hersteld. De weggehaalde trappen worden opnieuw gemetst. De helling aan de achterzijde werd ook verwijderd om goed nazicht te kunnen doen. Er wordt gekeken naar een duurzame oplossing voor de nieuwe helling.
November - december 2019
De restauratiesite wordt voorbereid en de werfinstellingen worden geplaatst.
