Intro
Deze 19e-eeuwse smidse stond oorspronkelijk in het centrum van Neeroeteren, een deelgemeente van Maaseik. Decennialang werkte de smedenfamilie Telemans hier achter het aambeeld. In 1967 verhuisde het gebouw van Neeroeteren naar Bokrijk. Tot op vandaag kan je hier de Bokrijk-smeden aan de slag zien. In het dagprogramma zie je wanneer ze er zijn. Is er geen smid aan het werk, dan kan je in de smidse genieten van het visuele hoorspel ‘De magische smidse’. ‘BKRK Smeden’ is een realisatie van Bokrijk in samenwerking met Het Geluidshuis en Gelotology.
Foto's van het gebouw
[placeholder]
Het gebouw en zijn geschiedenis
Dit kleine bedrijfsgebouw in vakwerk werd opgetrokken rond 1850. Het was het atelier van de dorps(hoef)smid van Neeroeteren. De hoefstal onder de afhang rechts gebruikte de smid om paarden te beslaan. Aan de achterzijde van het gebouw staan de blaasbalgen waarmee het smidsvuur van zuurstof voorzien werd. Opvallend: het dak is hier niet bedekt met riet of stro, maar met dakpannen. In een smidse was het brandgevaar hoog door het open vuur. Daarom legde men hier pannen op het dak, die minder brandbaar waren dan stro.
De familie Telemans was meer dan 2 eeuwen lang actief als smid in Neeroeteren en baatte ook jarenlang deze smidse uit. Ze hadden een onmisbare functie in het dorp. Smeden maakten onderdelen voor landbouwgereedschap, bouwmaterialen, huishoudelijke voorwerpen en keukengerei. Daarnaast stonden ze in voor het beslaan van paarden. De laatste smid, Petrus Telemans, bijgenaamd ‘Pier de Smid’, staakte zijn activiteiten in 1960 en verkocht toen zijn gereedschap aan Bokrijk. In 1967 werd de smidse zelf naar het museum verplaatst. Hier kreeg het gebouw een plekje langs het driehoekige Kempische Dorpsplein.
Bewoners
Smid: een gevaarlijk beroep!
Werken met zware en scherpe materialen bij een gloeiend heet vuur was gevaarlijk. Liefst was er daarom water in de buurt. Werken met dieren leidde ook tot ongelukken. Paarden beslaan was een van de gevaarlijkste taken van de smid. Trappende paarden konden de smid ernstig verwonden.
Paarden beslaan
Paarden moesten regelmatig nieuwe hoefijzers krijgen. De smid sloeg die onder de hoeven van het paard en verzorgde de hoef. Paarden beslaan was de belangrijkste activiteit van de dorpssmid. De meeste paarden bleven rustig maar andere wilden zich niet laten beslaan. Ervaren smeden kenden handigheidjes om paarden stil te krijgen. Ze konden een paard blinddoeken of op de grond leggen en de benen vastbinden. Ook in de hoefstal kon de smid de benen van het paard vastmaken. Om hun eigen voeten te beschermen tegen trappende paarden droegen smeden houten klompen wanneer ze paarden besloegen.
Een ontmoetingsplaats
De smidse was drukbezocht. Bijna iedereen in het dorp had de smid nodig. De vakmannen en boeren voor metalen gereedschappen en onderdelen, anderen voor reparaties. De smidse stond meestal op een centrale plek, zoals het dorpsplein. Mensen kwamen er graag langs om een praatje te slaan, zeker in de winter wanneer het gezellig warm was bij het vuur.
November 2020
Bezoekers kunnen meegenieten van de restauratie van de Smidse. De naakte structuur roept bewonderende “oeh’s en aah’s” op. Dit monument wordt door de vakmensen van Bokrijk gerestaureerd. Het dakgebinte werd onder de loep genomen en de kepers zijn nog in goede staat. Daar waar de kepers in contact komen met de weersomstandigheden (aan de buitenzijde van het dak) worden ze hersteld. De vakmensen hebben bomen uitgezocht in de weide omgeving van Bokrijk, die hiervoor kunnen worden gebruikt. Het gaat om de Douglasspar, de jonge bomen die goed groeien en aangeplant zijn geweest, specifiek voor houtbouw.
De hele Smidse werd opgetild met een constructie zodat het houtherstel onderaan de draagstructuur kan worden aangepakt. De aandachtige bezoeker ziet dat het vakwerk enkele centimeters van het onderste deel, de zogeheten muurplaat, komt. Het houtherstel zal medio december zijn afgerond. Daarna wordt het dak ontmanteld en worden de dakpannen schoongemaakt en teruggelegd.
Oktober 2020
Wie al een mooie herfstwandeling in het museum gemaakt heeft, merkte het al op. De Smidse staat in z’n blootje! Dit monument is afkomstig uit Neeroeteren en werd heropgebouwd in het museum in 1967. Sindsdien is het echt baken van het vakmanschap van de smeedkunst. De smid speelt, net zoals het vroeger was in de Kempen, een belangrijke rol in het leven en werk rond het Kempens Dorpsplein anno 2020. Als de smeden niet aanwezig zijn, dan geniet je van het ludieke klank en beeldspel van het Geluidshuis.
Wist-je-datje
Wist je trouwens dat het gebouw door de vakmensen vakmensen gerestaureerd wordt? De blaasbalgen uit de Smidse worden gerestaureerd in het atelier, net zoals de overige technische delen. De leeminvulling werd weggehaald en de houten vakwerkstructuur wordt nagekeken en gerestaureerd.
