Intro
De Kelderhut in Bokrijk is een replica, gebaseerd op schetsen van een kelderhut in Koersel. Het is een voorbeeld van de meest eenvoudige woningen die vroeger op de Kempische heide te vinden waren. Momenteel is de Kelderhut in restauratie. Neem een kijkje aan het erf en maak de werken mee vanop de eerste rij.
Foto's van het gebouw
[placeholder]
Het gebouw en zijn geschiedenis
Deze Kelderhut of kuilwoning is een reconstructie gemaakt aan de hand van documentaire schetsen door schilder Charles Wellens (1889-1958). Wellens was in de jaren 1950 één van de drijvende krachten achter het Openluchtmuseum. De inspiratiebron voor dit gebouw stond op de Koerselse heide, dicht bij de Zwarte Beek en het huidige militair domein. In dit soort ‘huizen’ woonden in de 19e eeuw enkel de meest arme mensen van de samenleving. In de eeuwen hiervoor dienden de gebouwen eerder voor nijverheid, als opslagplaats of als tijdelijk onderkomen voor turfstekers en herders.
Deze Kelderhut werd in 1956 gebouwd met een houten vakwerkstructuur, opgevuld met leem- en vitswerk. Het interieur bestaat uit breuksteen (op de vloeren), baksteenmetselwerk, hout en leem. Toen de Kelderhut in Bokrijk werd gebouwd, bestond deze uit twee kamers: een ingegraven ruimte en een tweede, hoger gelegen kamer. Tijdens de recente restauratiewerken werd er beslist om het formaat van de Kelderhut te verkleinen. Door de tweede, bovengrondse kamer gaf de Kelderhut in zijn vorige vorm een betere indruk dan de meeste primitieve kuilwoningen in realiteit waren. De kamer werd verwijderd om zo de nadruk te leggen op de eenvoudige, ingegraven woonruimte. Op deze manier sluit het gebouw beter aan bij het beeld dat historische foto’s van kuilwoningen ons tonen. Tijdens de restauratie werd de Kelderhut ook 180 graden gedraaid. Hierdoor kon aan de rechterzijde een aangestampte helling voor rolstoelgebruikers aangelegd worden. Via een verborgen opening in de lemen wand kunnen alle bezoekers gemakkelijk binnenkijken en een idee krijgen van de primitieve levensomstandigheden in de hut.
Bewoners
Wat is een kelderhut?
Een kelderhut of kuilwoning is een ruimte die deels in de grond is ingegraven. Kuilwoningen komen bijna overal in de wereld in allerlei vormen voor. Ook op de Kempense heide stonden kelderhutten. Deze Kelderhut is een constructie op basis van tekeningen van kunstschilder Charles Wellens. Hij schetste in het begin van de 20e eeuw in Koersel een 19e-eeuwse kuilwoning.
Wie woonde er?
Kelderhutten dienden vermoedelijk alleen als tijdelijk verblijf dicht bij de heide. Herders, ambachtslui, vissers of nieuwe inwoners maakten er kortstondig gebruik van. In crisistijd fungeerden ze mogelijk als noodverblijf voor arme mensen. Wellens dacht dat in deze hutten arme heidebewoners of kluizenaars woonden. Mogelijk woonde er in de kelderhut die hij in Koersel zag een eenzaat. Een kelderhut bestond gewoonlijk uit één ruimte.
Deze kelderhut of kuilwoning is een reconstructie gemaakt aan de hand van documentaire schetsen door schilder Charles Wellens (1889-1959). Interessant om te weten is dat Charles of Karel Wellens één van de drijvende krachten achter het oprichten van het Openluchtmuseum was. De inspiratie voor dit gebouw zou hebben gestaan in de Koerselse heide, dicht bij de Zwarte Beek en het huidige militair domein. In dit soort ‘huizen’ woonden in de 19de eeuw enkel de allerarmsten van de samenleving. In de eeuwen hiervoor dienden ze eerder voor nijverheid, als opslagplaats of tijdelijk onderkomen voor turfstekers en herders. Dit exemplaar werd in 1956 gebouwd met een houten vakwerkstructuur, opgevuld met leem- en vitswerk. In het interieur vinden we breuksteen (op de vloeren), baksteenmetselwerk, hout en leem terug.
September - oktober 2020
De Kelderhut wordt opgehoogd en de wanden worden afgewerkt. Het terrein wordt verder aangevuld zodat het aspect van dit soort primitieve woonsten beter wordt benadrukt.
April - juni 2020
Deze primitieve vorm van bewoning verkeerde in slechte staat. Het gebouw staat tijdens de winter onder water: hierdoor waren de verschillende omliggende bouwdelen aangetast. Ook door de inplanting aan de rand van het bos is de kuilwoning onderhevig aan biologische aantastingen.
Deze replica werd volledig gedemonteerd en verplaatst. Een knap stukje restauratiewerk. Allereerst werd het hele gebouw ontdaan van al het leem- en vitselwerk. Nadien werd het vakwerk gestut en gesjord. Nadat de vloer (een keien vloer met opwandjes in het keldergedeelte) werd verwijderd, werd het skelet met een kraan eruit gehaald.
Wist-je-datje
Een interessant weetje is dat de kelderhut gereduceerd wordt in formaat. Het gebouw, een replica, had een bovengronds voorstuk dat wordt verwijderd. Het half-onder-de-grond aspect wordt zo nog duidelijker voor de bezoeker. De kelderhut kan vergeleken worden met de armste bewoning, die van de plaggenhutten op de rand van heidegebieden.
Bovendien wordt de kelderhut 180 graden gedraaid zodat er voor de rolstoelgebruikers een aangestampte aarden helling naar beneden aan de rechterzijde van het gebouw kan worden aangelegd. Via de verborgen lemen wand die open kan, krijgen alle bezoekers meer inzicht in de kelderhut.
