Kermis vandaag? Attracties kunnen niet snel, luid en groot genoeg zijn. Gevolg: overprikkeld naar huis. Vroeger was dat wel even anders. Tijdens Winterlicht nemen we je mee naar de unieke, warme sfeer van dit volksfeest van weleer, toen je op de kermis in alle rust samen mechanische hoogstandjes en rariteiten kon ontdekken.
De bisschop en de bebaarde dame
Tijdens Winterlicht strijkt de kermis van weleer in Bokrijk neer. Vintage attracties nemen je mee naar de foor van zo’n 100 jaar geleden. Het verhaal van de kermistraditie, bevolkt door geestelijken en commerçanten, heiligen en zondaars, gaat echter veel verder terug.
Boerenkermis met opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’, Pieter Baltens, ca. 1570
Van bruggenbouwers en wolkenkrabbers
Het reuzenrad begon lang geleden als klein radje. Pas eind 19e eeuw kreeg het een groeischeut – en wat voor een! Chicago, de jongste metropool van de Verenigde Staten en geboortestad van de wolkenkrabber, wilde Parijs met zijn gloednieuwe Eiffeltoren naar de kroon steken. De gevolgen waren, wel, enorm.
Het eerste Ferris Wheel in 1893, tijdens de Wereldtentoonstelling in Chicago
Live, love, larve: romantiek in de rups
Biologisch bekeken is het nogal verwarrend. Vlinders in de buik… In de rups. Nochtans zullen heel wat mensen het zich herinneren. De eerste Caterpillar stond in de jaren ‘20 in het Amerikaanse Coney Island, New York. Vele generaties ondervonden sindsdien dat afstand houden van je medepassagier in zo’n snel rondcirkelend wagentje niet meevalt.
Le moment suprême: de kap bedekt de rups in een Brits pretpark. Southport, jaren '50.
Zwaarden, paarden en zadelriemen
Zou het toeval zijn dat we een carrousel vaak een paardenmolen noemen en geen koeien-, konijnen- of mollenmolen? Het paard is het rijdier bij uitstek. Het mag dus niet verbazen dat het vanuit de cavalerie op talloze draaimolens terechtkwam. Ju!
De eerste carrousel van Charles I.D. Looff op Coney Island, 1876
Zweven in Istanbul
Voor wie de paardenmolen te mak vindt, is er de slazwierder onder de kermisattracties: de zweefmolen. Beentjes los door de lucht, zweempje spanning en vervaarlijke snelheid… Geen wonder dat ook stoere mannen zich al eeuwen amuseren in deze tollende schommel.
Beeldje van een vrouw op een schommel. Kreta, Minoïsche periode, 1450-1300 v.Chr.
Sporen uit een ver verleden
Een trein die in rondjes rijdt en je nergens naartoe brengt. Het strookt niet met het beeld van de locomotief als trekpaard van de industriële revolutie. Van A naar A en niet naar B, niks vooruitgang. Efficiëntie nul. Maar de romantiek van de tocht heeft ook haar rechten.
Ken uzelf! Gnothi seauton!
De uitzondering bevestigt de regel en de regel is maar gewoontjes. In de 19e-eeuwse hoogdagen van het rariteitenkabinet kon je aan buitengewone mensen afmeten hoe weinig bijzonder je zelf was. Voyeurisme? Ongetwijfeld. Verwondering? Dat ook. Veel artiesten op de bühne genoten naam en faam om hun persoonlijkheid en kunst.
Afbeelding: Signor Sarti’s Anatomische Venus toont het ‘wonderbare mechanisme van het menselijke lichaam’. ‘KNOW THYSELF’ – ken uzelf, maant de affiche. Ca. 1850.