Intro
Dit gebouw werd ca. 1700 opgericht in Diepenbeek. Het deed hier dienst als brouwerij. In 1955 werd het leegstaande Paenhuys door de gemeente aan Bokrijk geschonken. In dit gebouw wordt jaarlijks op historische wijze bier gebrouwen. Met een historische museumbrouwerij, hopast, een hopveld, graanakkers, molens, herbergen én de nodige expertise, is Bokrijk de geknipte locatie om de stiel van het artisanaal brouwen opnieuw tot leven te brengen. Het museum zet zich in om dit immaterieel erfgoed voor de toekomst te borgen. Je kan iedere dag in het Paenhuys terecht om alles te weten te komen over de stiel van het brouwen en om het in Bokrijk gebrouwen bier zelf te proeven.
Pictures of the building
[placeholder]
The building and its history
Het Paenhuys uit Diepenbeek (ca. 1700) bestaat afwisselend uit lagen bakstenen en mergel. Ook de kroonlijst, hoekstenen en vensteromlijstingen zijn van dit laatste, zachte materiaal gemaakt. De hardstenen pomp (1772) aan de voorgevel is in Bokrijk aan het gebouw toegevoegd en komt uit Leuven.
De naam ‘paenhuys’ of ‘pannehuis’ verwijst naar de ‘panne’, de ingemetselde, koperen brouwketel. Dit gebouw was de enige brouwerij in Diepenbeek. Sinds de bouw ca. 1700 werden de dorpelingen verplicht hier voor een kleine bijdrage hun brouwgewassen tot bier te brouwen. Aan dit gebruik als banbrouwerij kwam een einde in 1758. De functie van het Paenhuys stopte volledig in 1867. Hierna deed het gebouw dienst als opslagplaats voor de brandweer. Later werd het verlaten en geraakte het in verval. In 1955 schenkt de gemeente Diepenbeek de brouwerij aan het Openluchtmuseum Bokrijk. Het gebouw bevindt zich op dat moment in een slechte toestand. Bij de heropbouw dienen een aantal onderdelen vervangen te worden. Het museum krijgt vier jaar later een brouwersinstallatie van het Ridderschap van de Roerstok der Brouwers. Deze originele brouwersinstallatie werkt tot op vandaag.
Wil je meer te weten te komen over de geschiedenis van het Paenhuys uit Diepenbeek en haar verleden als banbrouwerij? Raadpleeg dan hier het volledige onderzoeksrapport.
Bewoners
Betalen om te mogen brouwen
In dit paan- of brouwhuis dienden de inwoners van Diepenbeek vanaf ca. 1700 verplicht hun bier te brouwen. Ze betaalden voor het gebruik van de brouwketels, maar brachten hun eigen grondstoffen mee. De sleutel haalden ze af bij de rentmeester, de vertegenwoordiger van de heer van Diepenbeek. Voordien brouwden Diepenbeekse vrouwen meestal gewoon thuis, in een ketel boven het vuur.
Een ‘banale’ twist tussen heer en bevolking
Door de verplichting in een banpaanhuis te brouwen, kon de heer gemakkelijk belastingen innen op bier. Maar de Diepenbekenaars waren niet tevreden met dat ouderwetse gebruik. Na een lange twist sloot men in 1758 een compromis: voor eigen gebruik mochten inwoners thuis brouwen. De naam Paenhuys komt van ‘panne’, een oud woord voor brouwketel. De brouwinstallatie is afkomstig van brouwerij Tomsin uit Hoegaarden, een gemeente met een rijke brouwtraditie. Niet alle delen van het gebouw zijn even oud. Dat zie je aan de verschillende stenen in de omlijstingen van poort en ramen aan de voorzijde.
Bier gezonder dan water?
Vaak wordt gedacht dat mensen in het verleden vooral bier dronken omdat het gezonder was dan water. Het koken van het brouwsel vernietigt namelijk ziektekiemen in het water. Maar dat verhaal is deels een mythe. Mensen dronken ook veel water, zeker op het platteland. Bier dronk men vooral omdat het voedzaam en dorstlessend was, of als ontspanning.
