Rad
Eéntje is als een kraanwiel […] en wordt op die manier rondgedraaid terwijl er kinderen op stoeltjes in hangen, en hoewel het op en neer draait en de kinderen zich nu eens boven in het wiel bevinden en dan weer beneden, blijven ze steeds rechtop zitten.
Op een lentezondag in 1620 vergaapt de Engelse reiziger Peter Mundy zich aan de kermisattracties in de Bulgaarse stad Plovdiv. Een schets in zijn logboek verduidelijkt zijn omschrijving: het ‘kraanwiel’ is een houten constructie van enkele manshoogten die met de hand word aangedreven. Een rad, maar nog geen reuzenrad.
Afbeelding: dwergreuzenrad in Elbasan, Albanië, vroege 20e eeuw
Reuzenrad
Op het reuzenrad is het wachten tot 1893. De Wereldtentoonstelling in Chicago wil uitpakken met een blikvanger die de spraakmakende Eiffeltoren in Parijs naar de kroon kan steken. De piepjonge Amerikaanse grootstad is met zijn hoogbouw immers een van de koplopers in de race naar de wolken. Het gedurfde ontwerp van de jonge ingenieur George Washington Gale Ferris Jr. haalt het: een stationair draaiend wiel van bijna tachtig meter hoog. Op stoomkracht biedt het maar liefst 2 000 mensen per rondje een machtig uitzicht over de Expo, de stad en Lake Michigan. Het Ferris Wheel is op slag een begrip.
Big Eli Wheels
Ook William E. Sullivan maakt een ritje in één van de 36 enorme gondels. Het is een openbaring die zijn leven zal veranderen. Met zijn bruggenbouwbedrijf Eli Bridge Company knutselt hij een kleinere maar demonteerbare, ambulante versie in mekaar – het eerste in een lange lijn van Big Eli Wheels.
Klaar voor een rondje in een origineel exemplaar uit 1937 tijdens Winterlicht?
Afbeelding: het eerste Ferris Wheel in 1893, tijdens de Wereldtentoonstelling in Chicago