Lemen en vitsen

Bouwen op basis van leem bestaat al sinds mensenheugnis. Pas enkele decennia geleden verdween de techniek uit onze streek. Maar dankzij de vele voordelen op het vlak van duurzaamheid, brandveiligheid, akoestiek, vocht- en temperatuurregulatie is het vakmanschap helemaal terug van weggeweest. Toen de leembouw midden vorige eeuw steeds meer plaats maakte voor ‘eigentijdse’ bouwtechnieken, ondernam Openluchtmuseum Bokrijk actie. Bezieler en conservator Jozef Weyns gaf enkele voorbeelden van leembouwarchitectuur een plek in het pas geopende museum. Als expert ter zake beschreef, tekende en fotografeerde hij de verschillende regionale varianten. Een borgingstraditie was geboren. De generaties museumwerkers na hem zetten zijn werk voort met de uitbouw van de fotocollectie, de opleiding van vakmensen, uitgeschreven handleidingen en cursussen. Omdat we het ook vandaag belangrijk vinden om bouwhistorische technieken te borgen, kozen we bij Focus Vakmanschap voor lemen als een van de testcases.

We kozen voor een werf in Bokrijk als setting voor de video. Simpelweg omdat de vaklui het volledige proces zo goed beheersen. Tot het wateren van de stokken en het draaien van de leem toe. Bovendien bleek een samenwerking met commerciële partijen moeilijk. Ze vonden het project zeer waardevol, maar kampten met tijdsgebrek. Net als veel andere historische bouwtechnieken is lemen sterk seizoensgebonden. Zo is nachtvorst uit den boze. Door in eigen huis te blijven, bepaalden we zelf de timing. Gelukkig hadden we de week van de opnames schitterend weer. Onze vaste videast was niet beschikbaar voor dit project, maar Lieve Willekens sprong graag bij. Het bleek de ideale gelegenheid om de toolbox en methodologie te testen.

In de video brengen we het verleden tot leven, tonen we ook de vele voordelen en toepassingsmogelijkheden voor de toekomst.

In Bokrijk staat de tijd allesbehalve stil. Het museum kijkt met een hedendaagse bril naar dit vakmanschap en volgt de innovaties in de leembouw op de voet. Een goed voorbeeld is de Schuur uit Meeuwen die we in 2017 ombouwden tot bakkerij. Bij de restauratie vervingen we het gebruikelijke vitselwerk door kepers en brachten we onder de leemlaag een isolerende kalkhennep-specie aan. Zo kwamen historische en hedendaagse bouwtechnieken mooi samen. Met de extra borgingstool stuwen we deze slimme bouwmethode verder de 21e eeuw in.